Nierfalen of een nierprobleem bij de hond Nierproblemen bij de hond komen geregeld voor. De oorzaken kunnen zeer divers zijn. Allereerst is het belangrijk of er echt sprake is van nierfalen. Hiervoor is bloedonderzoek én urineonderzoek noodzakelijk. Zonder dit laatste is het eigenlijk niet goed mogelijk nierfalen bij de hond vast te stellen. Er zijn drie categorieën nierfalen die we onderscheiden:

• Pre-renaal nierfalen. Dit is eigenlijk geen echt nierfalenmaar treedt op bij uitdroging of bijvoorbeeld hartfalen.
• Renaal nierfalen: hierbij zijn de nieren zelf beschadigd geraakt, ofwel acuut, ofwel chronisch.
• Post-renaal nierfalen. Hierbij heeft de hond een verstopping van de urineafvoerwegen (plasbuis). De meest voorkomende oorzaak hiervan zijn blaasstenen of blaasgruis bij de hond.

De diagnose van een nierprobleem bij honden wordt dus gesteld door middel van bloed- en urineonderzoek, echografie en eventueel nierbiopten. Behandeling van nierfalen is erop gericht de oorzaak indien mogelijk weg te nemen, ondersteunende behandeling met infuus, medicatie en aangepaste voeding. De prognose van nierproblemen verschilt sterk en hangt af van de ernst en oorzaak. De belangrijkste nieraandoeningen bij honden zijn:

• Chronische nierinsufficientie
• Acuut nierfalen

Nierfalen of een nierprobleem bij de hond: de zieke nier.   Het verschil tussen beiden is erg belangrijk. Je kan eigenlijk stellen dat dit twee verschillende aandoeningen zijn. Acuut nierfalen is een zeer ernstige en acute aandoening die direct intensive care nodig heeft. Een chronisch nierprobleem is vaak al lang aanwezig en heeft soms interne zorg nodig, soms niet.   Chronische nierinsufficiëntie bij de hond   Wat is chronische nierinsufficiëntie ? Bij chronische nierinsufficiëntie of chronisch nierfalen is een deel van de nieren onherstelbaar beschadigd geraakt. Afhankelijk van de hoeveelheid die verloren is gegaan leidt dit wel dan niet tot klachten. Mensen en dieren hebben een enorme reserve aan niercapaciteit. We weten allemaal dat we zonder problemen één nier kunnen missen (wat dus 50% is). Symptomen worden pas merkbaar als 75% van de nierfunctie verloren is gegaan.  Omdat het verlies van de nierfunctie meestal geleidelijk is gegaan hebben de dieren de mogelijkheid zich aan te passen. We zien vaak honden met ernstig nierfalen die het desondanks nog vrij goed doen. Echter, op een gegeven moment houdt ook dit op en worden dieren ziek. Dit kan soms voor een eigenaar erg acuut lijken. Waardoor wordt chronische nierinsufficiëntie bij honden veroorzaakt ? Meestal is de oorzaak niet meer te achterhalen. Er zijn zeer veel mogelijke oorzaken van nierschade. Indien mogelijk nemen we de oorzaak van het nierfalen weg. Zo zullen we eventueel aanwezige infecties bestrijden en stoppen we met medicatie die schadelijk kan zijn voor de nieren. De oorzaak van nierfalen is zeer divers. Aangeboren afwijkingen komen voor, maar meestal ontstaat nierfalen op oudere leeftijd. Veel voorkomende oorzaken zijn:

• Amyloidosis. Hierbij slaan bepaalde eiwitten neer in de nieren wat uiteindelijk leidt tot nierfalen. Bepaalde rassen zijn hier gevoelig voor, zoals bijvoorbeeld de Sharpei.
• Infectiesin de urinewegen en nieren. Dit komt geregeld voor. Daarom moet er altijd een goed urineonderzoek uitgevoerd worden als de diagnose nierfalen gesteld wordt. Teven zijn hier gevoeliger voor door de kortere en bredere plasbuis.
• Polycystic kidney disease (PKD). Hierbij worden er cystes (blazen) in de nieren gevormd welke tot nierfalen leiden. Bepaalde rassen zijn hier gevoelig voor, zoals bijvoorbeeld de Bull Terrier, de West Highland White Terrier en Cairn Terrier.
• Infecties elders in het lichaam. Bij infecties worden er in het lichaam antistoffen gevormd. Dit zijn eiwitten die op de bacteriën of virussen “vasthechten” en daarna door afweercellen opgeruimd worden. Door de zeeffunctie van de nieren kunnen deze antistoffen “vastlopen” in de nieren (in de glomeruli). Deze antistoffen trekken hierna afweercellen aan waardoor er een (chronische) ontsteking ontstaat die nierschade en uiteindelijk falen geeft.
• Inname vanstoffen welke giftig zijn voor de nieren. Bekende voorbeelden zijn ethyleenglycolvergiftiging (dit is vloeistof die in koelkasten zit en erg zoet smaakt) of lelievergiftiging. Tevens kunnen bepaalde medicijnen nierschade veroorzaken.
• Veleandere oorzaken, zoals bijvoorbeeld uitdroging, hartfalen, diabetes mellitus (suikerziekte)  e.d.

  Wat zijn de symptomen van chronisch nierfalen bij de hond ? Veel drinken en plassen: De nieren kunnen de urine niet meer goed concentreren als uw hond een nierprobleem heeft. Hierdoor zullen ze meer gaan plassen en daardoor meer gaan drinken. De urine zal dan wateriger zijn en het soortelijk gewicht van de urine en het concentratievermogen zal dus dalen.

• Misselijkheid, braken, minder eetlust:

Bij nierfalen kunnen de nieren afvalstoffen niet meer goed uit het bloed verwijderen. De belangrijkste afvalstoffen zijn ureum en creatinine. Door de verhoogde afvalstoffen kunnen er zweertjes ontstaan in het maagdarmkanaal en de mondholte. Dit kunnen zweertjes op de tong van de hond zijn, wat een verminderde eetlust en pijn bij het eten kan veroorzaken, maar ook zweren in de maag, wat misselijkheid en braken kan geven. Verder komen ook zweren in de darmen soms voor waardoor diarreeklachten kunnen ontstaan. Door de verminderde eetlust en diarree kan uw hond gewicht gaan verliezen.

• Bloedarmoede:

De nieren maken normaal erytropoïtine (EPO) aan, een hormoon dat de productie van rode bloedcellen stimuleert. Bij nierfalen kan te weinig van dit hormoon aangemaakt worden, waardoor er minder rode bloedcellen worden aangemaakt. Door de bloedarmoede kan uw hond bleke slijmvliezen krijgen, minder energie hebben en lusteloos worden.

• Doffe vacht, algehele slechte conditie:

Doordat een hond met een nierprobleem minder goed vocht kan vasthouden, zal ook de vacht vocht verliezen. Hierdoor en door de afvalstoffen kan de vacht er doffer uit gaan zien en kan de huid overeind blijven staan. Hoe wordt de diagnose  van chronisch nierfalen bij de hond gesteld ? De diagnose van nierfalen wordt gesteld op basis van symptomen, bloedonderzoek en urine onderzoek. De diagnose van chronisch nierfalen is op zich makkelijk. Bij een gestegen creatinine gehalte (hond>125) in combinatie met een verlaagd soortelijk gewicht van de urine (hond <1030) kan je stellen dat er bijna altijd sprake is van een (chronisch) nierprobleem. Wat wordt standaard gecontroleerd bij honden met een nierprobleem of verdacht van een nierprobleem ? In het bloed worden onder andere de afvalstoffen ureum en creatinine bepaald. Tevens wordt het percentage rode bloedcellen (=hematocriet) gemeten.Verder kan fosfaat in bloed verhoogd raken omdat de nieren het overtollige fosfaat niet goed uit kunnen scheiden. Ook de kaliumbalans kan verstoord raken, wat weer effect heeft op de spieren in het lichaam. Dit uit zich in spierzwakte. Typisch bij katten zijn een hangende kop en zakken door de achterpoten. In de urine wordt gekeken of de nieren in staat zijn de urine goed te concentreren. Er is alleen sprake van een nierprobleem als de nieren urine niet meer goed kunnen concentreren. Tevens kan gekeken worden of de filtreerfunctie van de nieren nog intact is door te kijken of er meer eiwitten dan normaal in de urine zitten. Door middel van bovenstaande testen kunnen we bepalen of er sprake is van nierfalen, maar nog niet wat de oorzaak is. Hiervoor moet verder onderzoek gedaan worden. Denk hierbij aan een punctie, kweek, echo, röntgenfoto of bloeddrukmeting. Als er geen onderliggende oorzaak voor het nierprobleem gevonden wordt, dan proberen we de nieren zo goed mogelijk te ondersteunen met medicatie en dieet. Hoe verloopt de behandeling van een hond met een chronisch nierprobleem ? Wanneer een deel van de nieren niet goed meer functioneert, zal het gezonde deel proberen de taken op te vangen, de gezonde cellen zullen dus extra hard gaan werken. Door deze verhoogde belasting zullen de gezonde cellen uiteindelijk ook kapot gaan door uitputting. Het nierprobleem zal dus langzaam verergeren. Dit heet een progressief verloop van de ziekte. Tevens kan het verhoogde fosfor in het bloed gaan neerslaan in de nieren, waardoor de nier nog sneller kapot zal gaan. Helaas is het niet mogelijk om een chronische nierprobleem te genezen. Uw hond is dus de rest van zijn/haar leven nierpatiënt. Bij nierbekkenontstekingen is het wel mogelijk (grotendeels) te genezen, mits de aandoening snel wordt ontdekt. De behandeling van chronische nierfalen is erop gericht zowel de levensverwachting als de levenskwaliteit van de hond te verbeteren. Afhankelijk van het stadium van de ziekte en eventuele complicaties zal besloten worden welke behandeling het beste is voor uw hond. Verder zal er gerichte symptoombestrijding zijn zoals ;

1. Extra vocht geven. Als de diagnose van een nierprobleem gesteld is kan het nodig zijn dat we het dier moeten helpen met het afvoeren van overtollige afvalstoffen. We geven dan eenintraveneus infuus (direct in het bloedvat). Hiervoor moet uw hond wel opgenomen worden bij de dierenarts. Na het intraveneus infuus kunnen we ook grote hoeveelheden vocht onder de huid aanbrengen (bij katten), waardoor de nieren ook doorgespoeld worden. Dit onder de huid geven van vocht, een subcutaan infuus, zou ook eventueel door u thuis gegeven kunnen worden. U moet uw hond zelf ook veel laten drinken om de nieren door te blijven spoelen, dit kunt u doen door blikvoer te geven of extra water door het voer te mengen.
2. Nierdieet.Dit is een zeer belangrijk onderdeel in de behandeling van nierfalen. De productie van afvalstoffen wordt verminderd door het eten van nierdieet. Hierin zit namelijk minder eiwit en fosfaat, waardoor er minder creatinine, ureum en fosfaat in het bloed zal worden gevormd. De nieren hoeven dan dus minder afvalstoffen uit te scheiden en er zal minder fosfaat in de nieren neerslaan. Belangrijk is wel altijd te onthouden dat we het liefst willen dat een hond met een nierprobleem een nierdieet eet, maar het is veel belangrijker dát een hond eet dan wát deze eet! Het is ook een optie om een fosfaatvanger te geven bij normale voeders, hiermee kunnen we in ieder geval de opname van fosfor beperken. Het is bewezen dat fosfaatbeperking het leven van een nierpatiënt verlengt.
3. ACE remmers, bv Fortekor® of ARB’s zoals Semintra®.Deze verlagen de bloeddruk in de glomeruli (het filtersysteem van de nieren) en verminderen eiwitverlies via de nieren (proteïnurie).
4. Behandeling van een te hoge bloeddruk.Dieren met een nierprobleem ontwikkelen regelmatig een verhoogde bloeddruk, ofwel hypertensie. Door de hypertensie zal de achteruitgang van de nieren sneller gaan, maar ook andere organen hebben last van de te hoge bloeddruk (hersenen, ogen). Door de bloeddruk te meten en zo nodig medicatie tegen hypertensie te geven kunnen we de nieren en andere organen beschermen.
5. Behandeling bloedarmoede. Om het percentage rode bloedcellen te verhogen bij dieren met nierfalen kunnen injecties gegeven worden met het hormoon (EPO) dat zorgt voor de aanmaak van deze cellen. De kosten voor deze injecties zijn relatief hoog.
6. Symptomatische therapie. We zullen een dier met een nierprobleem zo goed mogelijk proberen te ondersteunen. Bij misselijkheid of braken kunnen we maagzuurremmers of maagbeschermers geven. We kunnen ook eetlust opwekkende medicatie geven. Wanneer de hoeveelheid kalium in het bloed te laag is kunnen we dit ook toevoegen aan het eten. honden met een laag kaliumgehalte kunnen hier echt spectaculair van opknappen.

Vervolgbehandeling Het is verstandig om een hond met een nierprobleem regelmatig door uw specialist te laten controleren. De eerste controle wordt aangeraden 2 maanden na de diagnose, daarna is het aan te raden minimaal 2 keer per jaar op controle te gaan. Honden met een verder gevorderd nierfalen wordt geadviseerd om 4 of meer keer per jaar op controle te gaan. Tijdens deze controles zal uw hond weer helemaal onderzocht worden, er zal bloed afgenomen worden voor onderzoek en indien nodig zullen medicijnen worden voorgeschreven en/of toegediend. Verder zal het lichaamsgewicht bijhouden worden,  en eventueel urineonderzoek en bloeddrukmeting zullen gedaan worden. Tevens is het belangrijk om tijdens dit bezoek eventuele problemen door te spreken. Wat is de prognose van een chronisch nierprobleem bij de hond ? De prognose hangt van verschillende factoren af:

• De oorzaak. Als de oorzaak van het nierprobleem kan worden gevonden, en weggenomen is de prognose beter.
• Het stadiumvan het nierprobleem. We onderscheiden 4 stadia. In het beginstadium kunnen dieren met een chronisch nierprobleem vaak nog jaren leven. Bij een vergevorderd nierfalen is de prognose slechter.
• Is ereiwitverlies via de nieren. Dieren met eiwitverlies via de nieren (een gestegen UPC ratio) hebben een slechtere prognose.
• Debehandeling. Een hond die goed behandeld wordt leeft langer en beter.

  Belangrijke nierziektes Bij honden zijn er een aantal ziektes die kunnen leiden tot chronische nierinsufficiëntie. Hieronder vindt u de belangrijkste.

• Amyloidosis van de nieren
• Polycystic kidney disease of PKD.

Wat is acuut nierfalen ? Acuut nierfalen betekent dat in een zeer kort tijdsbestek een groot deel van de nierfunctie verloren is gegaan in combinatie met een gestegen creatinine gehalte. Deze acute beschadiging kan (gedeeltelijk) herstellen indien:

• De oorzaak weggenomen kan worden.
• De hond de periode tussen de nierschade en het herstel overleeft.
• Het raamwerk van bindweefsel rondom de nefronen (Een nefron is één functionele eenheid van een nier. Deze nefronen filteren het bloed en vormen uiteindelijk urine. In één nier zitten vele duizenden nefronen) behouden blijft. Indien dit raamwerk intact blijft kan een nefron via dit raamwerk hersteld worden.

  Waardoor ontstaat acuut nierfalen ? Er zijn drie groepen van oorzaken:

• Pre-renaal nierfalen. Hierbij krijgen de nieren te weinig bloed (met zuurstof). Dit treedt op bij bijvoorbeeld uitdroging of hartfalen. Door zuurstofgebrek sterven de cellen in de nieren af.
• Renaal nierfalen. Door bijvoorbeeld giftige stoffen, infecties, immuungemedieerde ontstekingen raken de nefronen acuut beschadigd.
• Postrenaal nierfalen. Hierbij is de urineafvoer verstopt geraakt. Vaak ontstaat dit door blaasgruis of blaasstenen.

Wat zijn de symptomen van acuut nierfalen ? Honden met acuut nierfalen zijn meestal acuut ernstig ziek. De nieren zijn vaak pijnlijk en gezwollen en kunnen verminder bewust zijn (richting comateus) en kunnen de volgende afwijkingen hebben in bloed/urine:

1. Gestegen creatinine ofwel azotemie.
2. Gestegen ureum ofwel uremie.
3. Gestegen fosfor.
4. In de urine zien we vaak wat we noemen cylinders. Dit zijn gestorven niercellen. Soms kan men hele delen van nefronen in de urine aantreffen.
5. Gestegen eiwitgehalte in de urine.
6. Soms is er bloed in de urine.

Hoe wordt acuut nierfalen behandeld ? Bij acuut nierfalen is het belangrijk de oorzaak zo snel mogelijk weg te nemen. Alle medicatie, die mogelijk schadelijk kunnen zijn, worden gestopt. D.m.v. een intraveneus infuus , wordt geprobeerd de urineproductie weer op te starten indien deze gestopt is. De behandeling is ondersteunend, waarmee bedoeld wordt,  dat  de dieren zo goed mogelijk ondersteund worden totdat de nieren hersteld zijn. Als de schade te groot is overlijden de dieren meestal. Mensen krijgen in dit stadium dialyse totdat de nieren (hopelijk) hersteld zijn.   Bron : Caressa Dierenziekenhuizen www.dierenziekenhuizen.nl